ਹਿੰਦੀ/ ਗੁਬਾਰੇ ਦੀ ਖੇਡ

 ਘਨਸ਼ਿਆਮ ਅਗਰਵਾਲ

ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦਾ ਪਿਆਰਾ ਖਿਡੌਣਾ ਗੁਬਾਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਰਗੇ ਹੀ ਗੋਲ ਮਟੋਲ ਗੁਬਾਰੇ ਨੂੰ ਛੂਹੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਓਂ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਦੋਸਤ ਨਾਲ ਹੱਥ ਮਿਲਾਇਆ ਹੋਵੇ। ਗੁਬਾਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਹੈਰਾਨੀ, ਚਮਕ, ਚਹਿਕ ਤੇ ਮੁਸਕਾਨ ਫੈਲਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਗੁਬਾਰਾ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਉਹਦੇ ਰੋਮ ਰੋਮ ਵਿੱਚੋਂ ‘ਥੈਂਕ ਯੂ!’ ਝਰਨ ਲਗਦਾ ਹੈ। ਤਦ ਉਹ ਬੜਾ ਪਿਆਰਾ, ਮਿੱਠਾ ਤੇ ਚੰਗਾ ਚੰਗਾ ਲੱਗਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਜੇਬ ਵਿਚ ਪੰਜ-ਸੱਤ ਗੁਬਾਰੇ ਪਏ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਘਰ, ਗੁਆਂਢ ਜਾਂ ਜਾਣ-ਪਛਾਣ ਦਾ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਜਦੋਂ ਕੋਲ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਗੁਬਾਰਾ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਗੁਬਾਰਾ ਫੁਲਾਉਣ, ਧਾਗਾ ਬੰਨ੍ਹਣ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਦੇਣ ਤੱਕ ਇਕ ਮਿੰਟ ਦੀ ਇਹ ਬਚਕਾਨੀ ਦੋਸਤੀ ਕੁਝ ਕੁਝ ਮੇਰੀ ਆਦਤ ਵਿਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।

ਕਦੇ ਕਦੇ ਮੈਂ ਘਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲ ਇਕ ਖੇਡ ਖੇਡਦਾ ਹਾਂ। ਟਾਫੀ ਅਤੇ ਗੁਬਾਰਾ ਦੋਨੋਂ ਵਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੂੰ ਲਲਚਾਉਂਦਾ ਹਾਂ। ਉਹ ਹੱਥ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, “ਨਹੀਂ, ਕੋਈ ਇਕ। ਗੁਬਾਰਾ ਜਾਂ ਟਾਫੀ!” ਬੱਚਾ ਦੁਚਿੱਤੀ ਵਿਚ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਟਾਫੀ ਦੀ ਮਿਠਾਸ ਤੇ ਗੁਬਾਰੇ ਦੀ ਛੂਹ, ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚ ਉਲਝ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਇੱਧਰ ਹੱਥ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਦੇ ਉੱਧਰ। ਰੋਣਹੱਕੇ ਹੋਣ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਉਸਨੂੰ ਤਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਅੰਤ ਵਿਚ ਟਾਫੀ ਅਤੇ ਗੁਬਾਰਾ ਦੋਨੋਂ ਉਸਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਇਸ ਦੂਹਰੀ ਖੁਸ਼ੀ ਨਾਲ ਉਹ ਚੌਗਣਾ ਚਹਿਕਦਾ ਹੈ। ਉਹਦੀ ਚਹਿਕ ਓਵਰ-ਫਲੋ ਹੋ ਕੇ ਵਗਣ ਲਗਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਮਜ਼ੇ ਲਈ ਉਹਨੂੰ ਇੰਨੀ ਦੇਰ ਤਰਸਾਇਆ, ਇਸ ਮਾਸੂਮ-ਜਿਹੇ ਅਪਰਾਧ ਬੋਧ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਚੁੰਮ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ।

ਉਸ ਦਿਨ ਦੋ-ਢਾਈ ਸਾਲ ਦਾ ਕਾਲੇ ਗੁਬਾਰੇ ਵਰਗਾ ਭਿਖਾਰੀ ਦਾ ਬੱਚਾ ਦਰਵਾਜੇ ਅੱਗੇ ਹੱਥ ਫੈਲਾਈ ਖੜਾ ਸੀ। ਭਿਖਾਰੀ ਦਾ ਬੱਚਾ ਤੁਰਨਾ ਸਿੱਖਦੇ ਹੀ ਕਮਾਉਣਾ ਸਿੱਖ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਤਰਸ ਆਇਆ। ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਰੁਪਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਜੇਬ ਵਿਚ ਹੱਥ ਪਾਇਆ ਤਾਂ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਜੇਬ ਵਿਚ ਪਏ ਗੁਬਾਰੇ ਉੱਤੇ ਪਿਆ। ਸੋਚਿਆ, ਇਹ ਬੱਚਾ ਕਦੇ ਗੁਬਾਰੇ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਖੇਡਿਆ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਹਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਪੈਸੇ ਤੇ ਰੋਟੀ ਕਈ ਵਾਰ ਆਏ ਹੋਣਗੇ, ਪਰ ਗੁਬਾਰਾ ਭਲਾ ਕੌਣ ਭੀਖ ਵਿਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ! ਅੱਜ ਅਚਾਨਕ ਗੁਬਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਉਹ ਕਿੰਨਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਵੇਗਾ! ਦੂਜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵੀ ਹੈਰਾਨੀ, ਚਮਕ, ਚਹਿਕ ਤੇ ਮੁਸਕਾਨ ਨਾਲ ਫੈਲ ਜਾਣਗੀਆਂ। ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਵੇਖਿਆ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਦੁਗਣੀ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇਣ ਦੇ ਖਿਆਲ ਨਾਲ ਮੈਂ ਇਕ ਹੱਥ ਵਿਚ ਰੁਪਿਆ ਤੇ ਦੂਜੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਗੁਬਾਰਾ ਲਿਆ ਤੇ ਕਿਹਾ, “ਕੋਈ ਵੀ ਇਕ ਲੈ ਲੈ, ਗੁਬਾਰਾ ਜਾਂ ਰੁਪਿਆ।”

ਗੁਬਾਰੇ ਨੂੰ ਇੰਨਾ ਨੇੜਿਓਂ ਵੇਖ ਕੇ ਉਹ ਰੋਮਾਂਚਿਤ ਹੋਈ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਤਲੀ ਨੂੰ ਰੁਪਏ ਦੀ ਆਦਤ ਸੀ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਸੀ, ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਉਸਦਾ ਸੁਫਨਾ। ਉਹ ਚੋਣ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਕਦੇ ਇਸ ਹੱਥ ਵੱਲ ਤੇ ਕਦੇ ਉਸ ਹੱਥ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਘਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹ ਰੋਣਹੱਕਾ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਹੱਥ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਵਧਿਆ ਨਹੀਂ, ਫੈਲਿਆ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਦੇਰ ਤਰਸਾਉਣ ਮਗਰੋਂ ਆਖਰ ਮੈਂ ਰੁਪਿਆ ਤੇ ਗੁਬਾਰਾ ਦੋਨੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੇ। ਸੋਚਿਆ, ਉਹ ਵੀ ਚੌਗਣਾ ਚਹਿਕ ਕੇ ਓਵਰ-ਫਲੋ ਹੋ ਕੇ ਵਗਣ ਲੱਗੇਗਾ। ਜਿਵੇਂ ਇਕ ਹੱਥ ਵਿਚ ਰੋਟੀ ਅਤੇ ਇਕ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸੁਫਨਾ ਲੈਕੇ ਉਸਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਮੁੱਠੀ ਵਿਚ ਕਰ ਲਈ ਹੋਵੇ।

ਪਰ ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਕੋਈ ਚਮਕ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਹ ਚੁਪਚਾਪ ਰੁਪਿਆ ਤੇ ਗੁਬਾਰਾ ਲੈ ਅਜੀਬ ਜਿਹੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਵੇਖਦਿਆਂ ਮੇਰੇ ਉੱਤੇ ਇਕ ਮਾਸੂਮ ਜਿਹਾ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਾ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ, “ਜੇ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਦੇਣੇ ਸਨ ਤਾਂ ਫੇਰ ਏਨੀ ਦੇਰ ਤਰਸਾਇਆ ਕਿਉਂ? ਤੇ ਜਦੋਂ ਤਰਸਾਇਆ ਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਮੈਨੂੰ ਚੁੰਮਿਆ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ?”

                                     -0-

ਹਿੰਦੀ/ ਪਾਪ

ਸੁਰੇਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ

ਸੁਧੀਰ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਬੱਸ ਅੱਡੇ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਢਾਬੇ ਤੋਂ ਖਾ-ਪੀ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ। ਬਸਤੀ ਕੁਝ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਸੀ। ਦੋਨੋਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਤੁਰੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਸੁਧੀਰ ਨੂੰ ਅੱਜ ਦਾ ਮਟਨ ਪਸੰਦ ਆਇਆ ਸੀ ਤੇ ਦੇਵੀ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਰਾਬ ਅਸਲੀ ਲੱਗ ਰਹੀ ਸੀ।

“ਲੈ ਬਈ ਸੁਧੀਰ, ਆਪਣਾ ਵਿਹੜਾ ਤਾਂ ਆ ਗਿਆ। ਆਪਾਂ ਤਾਂ ਚਲਦੇ ਐਂ ਯਾਰ!” ਕਹਿਕੇ ਦੇਵੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵਿਦਾਈ ਲਈ।

ਅੱਗੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੇਖ ਸੁਧੀਰ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਅੱਗੇ ਵਧਿਆ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਰਾਹ ਜਾਂਦੇ ਇੱਕ ਜਾਣਕਾਰ ਨੇ ਟੋਕਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, ਓਧਰ ਕਿਧਰ ਜਾ ਰਿਹੈਂ ਭਰਾ? ਇਹ ਮੰਦਰ ਤਾਂ ਵਿਹੜੇ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਬਣਵਾਇਐ। ਤੁਹਾਡੇ ਪਿਤਾ ਪੰਡਤ ਰਾਮਨਾਥ ਜੀ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਤਾਂ ਫਜੂਲ ਈ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ’ਚ ਪੈ ਜੇਂਗਾ।”

“ਚਾਚਾ ਜੀ, ਮੈਨੂੰ ਕੀ ਪਤਾ ਸੀ ।” ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜਦੇ ਹੋਏ ਸੁਧੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਅੱਜਕੱਲ ਸ਼ਹਿਰ ’ਚ ਨੌਕਰੀ ਐ ਨਾ। ਬਹੁਤ ਦਿਨਾਂ ਬਾਦ ਆਇਐਂ। ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ ਚਾਚਾ ਜੀ ਤੁਸੀਂ ਦੱਸ ਤਾ। ਨਹੀਂ ਤਾ ਉਂਜ ਈ ਪਾਪ ਦਾ ਭਾਗੀ ਬਣ ਜਾਣਾ ਸੀ।” 

                                      -0-

 

ਹਿੰਦੀ/ ਪਿਆਸਾ ਪਾਣੀ

ਬਲਰਾਮ ਅਗਰਵਾਲ

ਮਿਸੇਜ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ। ਚੁਤਾਲੀ-ਪੰਜਤਾਲੀ ਸਾਲ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਖੂਬਸੂਰਤ ਔਰਤ। ਲਗਭਗ ਪੱਚੀ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਦ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤਰੱਕੀ ਉਪਰੰਤ ਬਤੌਰ ਸੈਕਸ਼ਨ ਅਫਸਰ ਵਾਪਸ ਆਈ ਹੈ। ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੀ ਜਾਣਪਛਾਣ, ਕੁਝ ਇਹ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਸੈਕਸ਼ਨ ਅਫਸਰ ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ, ਆਪਣਾ ਕੇਬਿਨ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲੀ ਕੁਰਸੀ ਉੱਤੇ ਮੇਰੇ ਕੇਬਿਨ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਬੈਠਣ ਲੱਗੀ।

“ਹਫ਼ਤੇ ’ਚ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰ ਹੱਸ ਲੈਂਦੇ ਓ ਗਿਰੀਸ਼?” ਇੱਕ ਦਿਨ ਆਈ ਤਾਂ ਕੁਰਸੀ ਉੱਪਰ ਬੈਠਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸਨੇ ਪੁੱਛਿਆ। ਸੁਣਕੇ ਥੋੜੀ ਹੈਰਾਨੀ ਹੋਈ। ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਆ ਬੈਠਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਵੀ ਫਾਈਲਾਂ ਵਿੱਚ ਉਲਝਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹਾਂ, ਇਸਲਈ ਤਾਹਨਾ ਮਾਰ ਰਹੀ ਹੈ।

“ਸੌਰੀ!” ਹੱਥਲੀ ਫਾਈਲ ਨੂੰ ਮੇਜ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖਦਿਆਂ ਮੈਂ ਮੁਸਕਰਾਇਆ, “ਆਫਿਸ ਦਾ ਹਾਲ ਤੁਸੀਂ ਦੇਖ ਹੀ ਰਹੇ ਓ, ਸਿਰ ਖੁਰਕਣ ਤੱਕ ਦੀ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਹਾਂ ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਮੈਂ ਆਫਿਸ ਨੂੰ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦਾ। ਬੀਵੀ-ਬੱਚਿਆਂ ਨਾਲ ਘੁਲਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹਾਂ…ਹੱਸਦਾ ਨਹੀਂ, ਖਿਲਖਿਲਾਉਂਦਾ ਹਾਂ…ਠਹਾਕੇ ਲਾਉਂਦਾ ਹਾਂ.”

“ਬਹੁਤ ਸੁਖੀ ਐ ਤੁਹਾਡੀ ਮੈਡਮ।” ਡੂੰਘਾ ਸਾਹ ਲੈ ਕੇ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ, “ਸਾਡੇ ਸਾਬ੍ਹ ਤਾਂ ਮਹੀਨੇ-ਦੋ ਮਹੀਨੇ ’ਚ ਕਦੇ ਈ ਹੱਸਦੇ ਨੇ। ਹੱਸਦੇ ਕੀ, ਛਿਣ ਭਰ ਲਈ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਭਰ ਨੇ ਤੇ ਸੌਂ ਜਾਂਦੇ ਨੇ, ਕਰਵਟ ਲੈ ਕੇ…।”

ਇੱਕ ਝਟਕੇ ਵਿੱਚ ਉਗਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਅਚੰਭੇ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਮੂੰਹ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਿਆ। ਜਬਾਨ ਨੂੰ ਲਕਵਾ ਮਾਰ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਜਿਵੇਂ । ਉਸਦੇ ਵੱਲ ਦੇਖਦਾ ਰਹਿ ਗਿਆ।

“ਮਨ ਦੇ ਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਝਣਕਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਮੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਵਾਹੀਯਾਤ ਲਗਦੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ। ਇਹ ਸਭ ਝੱਲਦੇ-ਝੱਲਦੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਸਾਜ ਬੇਆਵਾਜ਼ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ।” ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਮੋਟੇ ਮੋਟੇ ਦੋ ਹੰਝੂ ਉਹਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਟਪਕ ਪਏ। ਪਰੰਤੂ ਮੈਨੂੰ ਹੱਕਾ ਬੱਕਾ ਦੇਖ ਉਹ ਸੰਕੋਚ ਨਾਲ ਸਿਮਟ ਜਿਹੀ ਗਈ ਸੀ। ਦੋ ਪਲ ਬਾਦ ਹੀ ਉਹ ਹੌਲੇ ਜਿਹੇ ਬੋਲੀ, “ਮੇਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਗਲਤ ਮਤਲਬ ਨਾ ਲਾ ਲੈਣਾ ਗਿਰੀਸ਼। ਦੁਖੀ ਮਨ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਤਲ ਤਲਾਸ਼ਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੰਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਤੋ ਜਾਣੂੰ ਆਂ, ਇਸਲਈ…ਇਸਲਈ ਕਹਿ ਬੈਠੀ ਅੱਜ।”

ਉਹਦੀ ਪੀੜ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਤੱਕ ਰੱਖਣ ਦਾ ਢਾਰਸ ਬਨ੍ਹਾਉਣ ਹਿਤ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਸੱਜੀ ਹਥੇਲੀ ਨੂੰ ਮੇਜ ਉੱਤੇ ਰੱਖੇ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਉੱਪਰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਉਸੇ ਛਿਣ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਉੱਤੇ ਸਿਰ ਰੱਖ ਕੇ ਉਹ ਬੇਰੋਕ ਡੁਸਕ ਪਈ। ਕਾਫੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਮੈਂ ਬੁੱਤ ਬਣਿਆ ਉਸਨੂੰ ਡੁਸਕਦਾ-ਸਿਸਕਦਾ ਦੇਖਦਾ ਰਿਹਾ। ਆਪਣਾ ਹੱਥ ਉਸਦੇ ਚਿਹਰੇ ਅਤੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚਕਾਰੋਂ ਖਿੱਚ ਲੈਣ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਹੀਂ ਜੁਟਾ ਸਕਿਆ।

                                       -0-

ਵੱਡਪਣ

ਰਾਮੇਸ਼ਵਰ ਕੰਬੋਜ ਹਿਮਾਂਸ਼ੂ

ਬਾਪੂ ਦੇ ਅਚਾਨਕ ਆ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਘਰਵਾਲੀ ਸੜ-ਭੁਜ ਗਈ, ‘ਲਗਦੈ ਬੁੱਢੇ ਨੂੰ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀ ਲੋੜ ਆ ਪਈ ਐ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਿਹੜਾ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਸੀ । ਆਪਣੇ ਢਿੱਡ ਦਾ ਟੋਆ ਤਾਂ ਭਰਦਾ ਨਹੀਂ, ਘਰਦਿਆਂ ਦਾ ਖੂਹ ਕਿੱਥੋਂ ਭਰਾਂਗੇ ?’

ਮੈਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਚੁਰਾ ਕੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਵੇਖਣ ਲੱਗੈ । ਬਾਪੂ ਨਲਕੇ ਤੋਂ ਹੱਥ-ਮੂੰਹ ਧੋ ਕੇ ਰਾਹ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਦੂਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਇਸ ਵਾਰ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਕੁਝ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੀ ਤੰਗ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਵੱਡੇ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਬੂਟ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ । ਉਹ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਰੋਜ਼ ਬੁੜਬੁੜ ਕਰਦਾ ਹੈ । ਘਰਵਾਲੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਪੂਰੀ ਦਵਾਈ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦੀ ਜਾ ਸਕੀ । ਬਾਪੂ ਨੇ ਵੀ ਹੁਣ ਹੀ ਆਉਣਾ ਸੀ ।

ਘਰ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਚੁੱਪ ਪਸਰੀ ਹੋਈ ਸੀ । ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਮਗਰੋਂ ਬਾਪੂ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਕੋਲ ਬੈਠਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕੀਤਾ । ਮੈਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਸੀ ਕਿ ਕੋਈ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਮਸਲਾ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਹੋਵੇਗੈ । ਬਾਪੂ ਕੁਰਸੀ ਤੇ ਢੋਅ ਲਾ ਕੇ ਬੈਠ ਗਿਆ, ਬਿਲਕੁਲ ਬੇਫ਼ਿਕਰ ।

“ਸੁਣ,” ਕਹਿਕੇ ਉਸਨੇ ਮੇਰਾ ਘਿਆਨ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ । ਮੈਂ ਸਾਹ ਰੋਕ ਕੇ ਉਸ ਵੱਲ ਵੇਖਣ ਲੱਗਾ । ਨਸ-ਨਸ ਕੰਨ ਬਣ ਕੇ ਅਗਲਾ ਵਾਕ ਸੁਣਨ ਲਈ ਚੌਕਸ ਸੀ ।

ਬਾਪੂ ਬੋਲਿਆ, “ਖੇਤੀ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿਚ ਬਿਲਕੁਲ ਵਿਹਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ । ਇਸ ਵੇਲੇ ਕੰਮ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਹੈ…ਰਾਤ ਦੀ ਗੱਡੀਓਂ ਈ ਵਾਪਸ  ਜਾਊਂਗਾ । ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਤੇਰੀ ਕੋਈ ਚਿੱਠੀ ਨਹੀਂ ਆਈ । ਜਦੋਂ ਤੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੁਨੈਂ, ਤਦ ਈ ਇੰਜ ਕਰਦੈਂ ।”

ਬਾਪੂ ਨੇ ਜੇਬ ਵਿੱਚੋਂ  ਸੌ-ਸੌ ਦੇ ਦਸ ਨੋਟ ਕੱਢ ਕੇ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਕੀਤੇ, “ ਰੱਖ ਲੈ । ਤੇਰੇ ਕੰਮ ਆ ਜਾਣਗੇ । ਝੋਨਾ ਚੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ । ਘਰੇ ਕੋਈ ਦਿੱਕਤ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਤੂੰ ਬੜਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਲੱਗ ਰਿਹੈਂ । ਚੱਜ ਨਾਲ ਖਾਇਆ ਕਰ । ਵਹੁਟੀ ਦਾ ਵੀ ਖਿਆਲ ਰੱਖ ।”

ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਾ ਬੋਲ ਸਕਿਆ । ਸ਼ਬਦ ਜਿਵੇਂ ਸੰਘ ਵਿਚ ਹੀ ਫਸ ਗਏ ਹੋਣ । ਮੈਂ ਕੁਝ ਕਹਿੰਦਾ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਾਪੂ ਨੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਝਿੜਕਿਆ, “ ਲੈ ਲੈ ! ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੋ ਗਿਐਂ ਕੀ ?”

“ ਨਹੀਂ ਤਾਂ,” ਮੈਂ ਹੱਥ ਵਧਾਇਆ । ਬਾਪੂ ਨੇ ਰੁਪਏ ਮੇਰੀ ਤਲੀ ਉੱਤੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ । ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਾਪੂ ਮੈਨੂੰ ਸਕੂਲ ਭੇਜਣ ਲਈ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ  ਤਲੀ ਉੱਤੇ ਧੇਲੀ ਰੱਖ ਦਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਪਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਅੱਜ ਵਾਂਗ ਨੀਵੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ।

                                         -0-