Saturday, July 28, 2012

ਹਿੰਦੀ/ ਗੁਬਾਰਾ


ਅਸ਼ੋਕ ਭਾਟੀਆ(ਡਾ.)

ਬੱਚੇ ਲਈ ਜਿਤਨਾ ਆਕਰਸ਼ਨ ਰਾਤ ਨੂੰ ਤਾਰੇ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਓਨਾ ਹੀ ਦਿਨ ਨੂੰ ਗੁਬਾਰੇ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਛੋਟੂ ਦਾ ਇਹੀ ਹਾਲ ਸੀ। ਉਹ ਰੋਜ਼ ਹੀ ਬਾਹਰੋਂ ਗੁਬਾਰੇ ਵਾਲੇ ਤੋਂ ਗੁਬਾਰਾ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਤੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਰੁਪਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਕਹਿੰਦਾ।
ਪਿਤਾ ਗਰੀਬ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਛੋਟੂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਇਆ, ਗੁਬਾਰਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਫਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਰੋਜ਼ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਗੁਬਾਰੇ ਵਾਲਾ ਆਇਆ ਤਾਂ ਛੋਟੂ ਨੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਕੁੜਤਾ ਫੜ ਕੇ ਕਿਹਾ, ਗੁਬਾਰਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਨਾ?
ਹਾਂ ਬੇਟੇ।
ਗੁਬਾਰਾ ਛੇਤੀ ਫਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਨਾ?
ਹਾਂ ਬੇਟੇ।
ਪਿਤਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਦੋ ਕਦਮ ਚੱਲਣ ਮਗਰੋਂ ਛੋਟੂ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕੁੜਤਾ ਖਿੱਚਦੇ ਹੋਏ ਫਿਰ ਬੋਲਿਆ, ਗੁਬਾਰਾ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਨਹੀਂ ਲੈਂਦੇ ਨਾ?
ਪਿਤਾ ਨੇ ਛੋਟੂ ਨੂੰ ਉਸੇ ਨਿਰਣਾਇਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ।
ਛੋਟੂ ਫਫਕ-ਫਫਕ ਕੇ ਰੋ ਪਿਆ। ਹੁਣ ਪਿਤਾ ਕੋਲ ਗੁਬਾਰਾ ਲੈ ਕੇ ਦੇਣ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਕੋਈ ਚਾਰਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।
                                            -0-

Sunday, July 22, 2012

ਹਿੰਦੀ / ਉਲਝਨ


ਪਵਿੱਤਰਾ ਅਗਰਵਾਲ
ਪ੍ਰਸ਼ਨ-ਪੱਤਰ ਪੜ੍ਹਦੇ ਹੋਏ ਮਾਂ ਨੇ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਐ ਕਿ ਸਾਡੀ ਰਾਸ਼ਟਰ-ਭਾਸ਼ ਕਿਹੜੀ ਐ?…ਤੂੰ ਕੀ ਲਿਖਿਆ?
ਮਾਂ, ਇਸ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਗਲਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਲਿਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਹਿੰਦੀ, ਪਰ ਲਿੱਖ ਆਈ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ।
ਕਿਉਂ, ਏਨੇ ਸੌਖੇ ਸਵਾਲ ਦਾ ਜਵਾਬ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਸੀ?
ਆਉਂਦਾ ਸੀ ਮਾਂ, ਪਰ ਉੱਤਰ ਲਿਖਦੇ ਸਮੇਂ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਇਕ ਗੱਲ ਯਾਦ ਆ ਗਈ ਤੇ ਮੈਂ ਉਲਝਨ ਵਿਚ ਪੈ ਗਈ।
ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ?
ਮੈਂ ਸ਼ਾਇਦ ਤੈਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਵੀ ਸੀ। ਸਾਡੇ ਸਕੂਲ ’ਚ ਹਿੰਦੀ ’ਚ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਬਿਲਕੁਲ ਮਨ੍ਹਾ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਹੇਲੀ ਨਾਲ ਹਿੰਦੀ ’ਚ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਦੇਖ, ਸਾਡੀ ਟੀਚਰ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਬੈਂਚ ’ਤੇ ਖੜੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਗੱਲ ਮੇਰੇ ਧਿਆਨ ’ਚ ਆ ਗਈ। ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ, ਜੇਕਰ ਸਾਡੀ ਰਾਸ਼ਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਹਿੰਦੀ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਉਹਨੂੰ ਬੋਲਣ ’ਤੇ ਸਜ਼ਾ ਕਿਉਂ ਮਿਲਦੀ! ਬੱਸ ਇੱਥੇ ਈ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਗਲਤੀ ਹੋ ਗਈ।
                                      -0-

Sunday, July 15, 2012

ਹਿੰਦੀ/ ਭਿਖਾਰੀ ਤੇ ਚੋਰ


ਰਾਵੀ

ਮੇਰੀ ਬਗੀਚੀ ਦੇ ਦਰ ਤੇ ਉਹ ਆਇਆ ਤੇ ਬੋਲਿਆ, ਬਾਬੂਜੀ, ਮੈਂਨੂੰ ਆਪਣੇ ਬਗੀਚੇ ’ਚੋਂ ਕੁਝ ਫੁੱਲ ਲੈ ਲੈਣ ਦਿਓ।
ਫਟੇ-ਪੁਰਾਣੇ ਕਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਤਰਾਂ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਢਕੇ ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਮੈਂ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ ਪੁੱਛਿਆ, ਤੂੰ ਹੈ ਕੌਣ?
ਭਿਖਾਰੀ।ਉਸਦਾ ਉੱਤਰ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ੱਕ ਦੀ ਕੋਈ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।
ਭਿਖਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀ ਚੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਮੰਗਣੀ ਚਾਹੀਦੀ। ਤੂੰ ਚਾਹੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੈਨੂੰ ਇੱਕ ਰੋਟੀ ਜਾਂ ਫਿਰ ਇੱਕ ਪੈਸਾ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹਾਂ।ਮੈਂ ਕਿਹਾ।
ਢਿੱਡ ਭਰਣ ਲਈ ਇਹ ਕੁਝ ਤਾਂ ਮੈਂਨੂੰ ਹੋਰਨਾ ਘਰਾਂ ’ਚੋਂ ਵੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ।
ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਮਾਲੀ ਨੇ ਸੂਚਨਾ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਬਗੀਚੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਝ ਫੁੱਲ ਚੋਰੀ ਹੋਏ ਹਨ। ਮੈਂ ਪਹਿਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਚੋਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਨਾ ਰੁਕਿਆ। ਹਰ ਰਾਤ ਕਿਸੇ ਵੇਲੇ ਕੁਝ ਫੁੱਲ ਟੁੱਟ ਕੇ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦੇ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਉਸ ਮੁੰਡੇ ਨੂੰ ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ। ਸੜਕ ਕਿਨਾਰੇ ਬੈਠਾ ਉਹ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਹਾਰ ਬਣਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਤੂੰ ਚੋਰ ਹੈਂ।” ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਮੈਂ ਉਸਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ।
ਮੈਂ ਚੋਰ ਨਹੀਂ ਬਾਬੂ ਜੀ, ਇਹ ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੋ ਜੀ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਓ! ਮੈਂ ਤਾਂ ਭਿਖਾਰੀ ਆਂ। ਭੀਖ ਦੇ ਪੈਸੇ ਬਚਾਕੇ ਕੁਝ ਫੁੱਲ ਖਰੀਦ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ ਤੇ ਹਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹਾਂ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਦ ਮੈਂਨੂੰ ਭੀਖ ਮੰਗਣ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਜਾਵੇਗੀ। ਮੈਂਨੂੰ ਚੋਰ ਕਹਿਣ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਹੈ?
ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੜਕ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਚੋਰੀ ਦਾ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਸਾਡੀ ਗੱਲਬਾਤ ਸੁਣ ਰਹੇ ਸਨ। ਬਿਨਾ ਸਬੂਤ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਮਿੰਦਗੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੇਂ ਚੁੱਪਚਾਪ ਤੁਰ ਪਿਆ।
ਕੁੱਝ ਦੂਰ ਜਾਣ ਮਗਰੋਂ ਮੈਂ ਦੇਖਿਆ, ਉਹ ਮੁੰਡਾ ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕਾਂਤ ਦੇਖਕੇ ਉਹਨੇ ਮੈਂਨੂੰ ਕਿਹਾ, “ਬਾਬੂ ਜੀ, ਮੈਂ ਹਾਂ ਤਾਂ ਉਹੀ ਭਿਖਾਰੀ ਤੇ ਤੁਹਾਡੀ ਭੀਖ ’ਤੇ ਹੀ ਪਲ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਫਰਕ ਸਿਰਫ ਏਨਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡਾ ਧੰਨਵਾਦੀ ਹੁੰਦਾ, ਪਰ ਹੁਣ ਨਹੀਂ ਹਾਂ।”
ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਝੁਕ ਗਿਆ। ਫੁੱਲਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਤਾਂ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕੋਈ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਚੀਜ਼ ਮੇਰੇ ਹੱਥੋਂ ਨਿਕਲ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਮੇਰਾ ਹੀ ਸੀ।
                                              -0-

       

Sunday, July 8, 2012

ਹਿੰਦੀ/ ਪੈਦਾਇਸ਼ੀ ਦੀਵਾਰ


ਕਾਲੀਚਰਨ ਪ੍ਰੇਮੀ

ਠਾਕਰ ਸਾਹਬ ਦੇ ਘਰ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਜਮਘਟ ਸੀ। ਢੋਲਕੀ ਦੀ ਥਾਪ ਤੇ ਲੋਕਗੀਤ ਗੂੰਜ ਰਹੇ ਸਨ। ਠਾਕਰ ਸਾਹਬ ਦੇ ਘਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਲੜਕਾ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸਲਈ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸੀ। ਘਰ ਕੋਲੋਂ ਲੰਘਦੀ ਗੰਗਾਦੇਵੀ ਨੇ ਇਹ ਸਭ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਦਰਵਾਜੇ ਅੰਦਰ ਘੁਸਦੇ ਹੋਏ ਪੁੱਛਿਆ, “ਨੀ ਚਮੇਲੀਏ! ਕੀ ਹੋਇਆ ਠੁਕਰਾਇਨ ਦੇ?”
“ਕੁੰਵਰ ਸਾਬ ਆਏ ਨੇ,” ਚਮੇਲੀ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਬੋਲੀ, “ਬਹੁਤ ਸੋਹਣੀ ਸ਼ਕਲ-ਸੂਰਤ ਐ…ਬਿਲਕੁਲ ਠਾਕਰ ਸਾਬ ਤੇ ਗਏ ਨੇ…ਸਪੂਤ ਐ, ਇਕਦਮ ਸਪੂਤ…!”
ਅਚਾਨਕ ਗੰਗਾਦੇਵੀ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਆਇਆ।
“ਨੀ ਹੋਰ ਕੁਝ ਸੁਣਿਐ…ਹਰੀਏ ਚਮਿਆਰ ਦੀ ਬਹੂ ਦੇ ਮੁੰਡਾ ਹੋਇਆ ਕਿ ਕੁੜੀ?”
“ਹੋਣਾ ਕੀ ਐ, ਕਾਲੀਆ ਹੋਇਐ,” ਹੱਥ ਨਚਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਚਮੇਲੀ ਬੋਲੀ, “ਉਸ ਕਰਮਜਲੇ ਕਰਕੇ ਹਰੀਆ ਉੱਡਿਆ ਫਿਰਦੈ
ਹੁਣ ਉਹ ਦੋਨੋਂ ਮੂੰਹ ਬਣਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
                                         -0-